DBT - Terapia Dialektyczno - Behawioralna

1. Na początku lat sześćdziesiątych XX wieku Aaron Beck opracował metodę psychoterapii, którą pierwotnie nazwał "terapią poznawczą". Obecnie to określenie jest synonimem "terapii poznawczo - behawioralnej". We wszystkich formach terapii poznawczo - behawioralnej, które wywodzą się z modelu Becka, leczenie opiera się na poznawczym opracowaniu przekonań i sugestii behawioralnych, które charakteryzują konkretne zaburzenie (Alford, Beck, 2005). 

Terapia opiera się zatem na konceptualizacji, czyli zrozumieniu, indywidualnych pacjentów (ich konkretnych przekonań i wzorców zachowania "wdrukowanych" w dzieciństwie i młodym wieku). 

W literaturze przedmiotu m.in., w "Terapia poznawczo - behawioralna - Podstawy i zagadnienia szczegółowe" autorstwa Judith S. Beck możemy znaleźć wyjaśnienie dotyczące celu i techniki prowadzenia terapii: "Terapeuta na różne sposoby dąży do wywołania zmiany poznawczej - modyfikacji myślenia i systemu przekonań pacjenta - w celu spowodowania trwałej  zmiany emocjonalnej i behawioralnej. Opracowując swoją metodę psychoterapii, Beck czerpał z wielu różnych źródeł, między innymi z dzieł pierwszych filozofów, takich jak Epikter, oraz teoretyków, takich jak Karen Horney, Alfred Adler, George Kelly, Albert Ellis, Richard Lazarus i Albert Bandura...

Istnieje wiele form terapii poznawczo - behawioralnej, które mają wspólne cechy z metodą opracowaną przez Becka, ale w pewnym stopniu różnią się od niej pod względem konceptualizacji i rozłożenia akcentów. Należą do nich m.in: terapia racjonalno - emotywna (Ellis, 1962), dialektyczna terapia behawioralna (Linehan, 1993), terapia oparta na rozwiązywaniu problemów (D'Zurilla i Nezu, 2006), terapia ukierunkowana na akceptację i zaangażowanie (Hayes, Follette i Linehan, 2004), terapia ekspozycyjna (Foa i Rothbaum, 1998), terapia oparta na przetwarzaniu poznawczym (Resick i Schnicke, 1993), system psychoterapii oparty na analizie poznawczo - behawioralnej (McCullough, 1999), aktywizacja behawioralna (Lewinsohn, Sullivan i Grosscup, 1980; Martell, Addis i Jacobson, 2001), modyfikacja poznawczo - behawioralna (Meichenbaum, 1977). Terapia poznawczo - behawioralna opracowana przez Becka często integruje techniki pochodzące ze wszystkich tych terapii i innych metod psychoterapii w ramach modelu poznawczego". (s. 2).

2. Terapia poznawczo - behawioralna została zaadoptowana na potrzeby pacjentów o różnym wykształceniu, dochodach i pochodzeniu kulturowym, a także w różnym wieku - od małych dzieci do osób starszych. Jest ona wykorzystywana w placówkach medycznych, szkołach, więzieniach, i na szkoleniach zawodowych. Jest ona również przeznaczona dla grup, par małżeńskich, rodzin i indywidualnych pacjentów. 

Model poznawczy zakłada, że dysfunkcjonalne myślenie (wpływające na afekt - nastrój i zachowanie pacjenta) jest wspólną cechą wszystkich zaburzeń psychicznych. Gdy ludzie uczą się oceniać swoje myślenie w sposób realistyczny i przystosowawczy, ich stan emocjonalny i zachowanie ulegają znacznej poprawie. W celu uzyskania trwałej poprawy nastroju i zachowania u pacjentów terapeuci behawioralni oddziałują na głębszy poziom ich treści poznawczych: na ich podstawowe przekonania dotyczące samych siebie, innych ludzi i świata. 

Modyfikacja podstawowych dysfunkcjonalnych przekonań powoduje trwalszą zmianę. Na przykład jeśli ciągle nie doceniamy własnych możliwości, możemy żywić zasadnicze przekonanie o własnej niekompetencji. Modyfikacja tego przekonania (tzn. spojrzenie na siebie w korzystniejszym i realistycznym świetle jako osoby mającej zarówno mocne strony ale i słabości) może zmienić nasz sposób spostrzegania konkretnych sytuacji, jakie nam się przytrafiają w codziennym życiu. 

3. Prowadząc w latach dziewięćdziesiątych grupę terapeutyczną "Maryja" doświadczałem dysfunkcjonalności młodych ludzi w wieku od 10 do 13 lat. Pochodzili oni zarówno dziewczynki, jak i chłopcy z rodzin tzw. "rozbitych", czyli ich rodzice byli nieopiekuńczy z powodu choroby alkoholowej lub  dzieci i młodzież, których rodzice byli po rozwodzie. W tej grupie terapeutycznej 2/3 dzieci i młodzieży pochodziło z rodzin prawidłowo funkcjonujących a 1/3 z rodzin dysfunkcyjnych. 

W tamtym czasie w literaturze przedmiotu kierowałem się m.in: "Wychowanie bez porażek" Dr Thomas Gordon i "Inteligencja emocjonalna" Dr Daniel Goleman. Dr Thomas Gordon krytykując dotychczasowe modele rozwiązywania konfliktów opartym na błędnym schemacie (zwycięzca - pokonany) proponuje wychowanie bez pokonanych.

 Dr Daniel Goleman podważa w swojej publikacji dotychczasowe poglądy o roli intelektu odnoszące się do osiągania sukcesów. Autor udowadnia, że osiąganie sukcesu zależy od samoświadomości, czyli od kontrolowania swoich emocji, zapału i wytrwałości w dążeniu do celu a także od zdolności do empatii i umiejętności zachowań społecznych, jak sam to określa od "współczynnika inteligencji emocjonalnej. 

Oba te programy już w tamtym czasie wprowadzałem w życie dzieci i młodzieży z grupy terapeutycznej "Maryja". 

Dzieci i młodzież z rodzin dysfunkcyjnych bardzo dobrze czuły się w tej misyjnej grupie terapeutycznej ze względu na otrzymywaną akceptację i bezpieczeństwo. Mieli także możliwość wykazania się swoimi zaletami, umiejętnościami i otrzymywali "uprawomocnioną pochwałę" ode mnie prowadzącego grupę, od dzieci z grupy, swoich rodziców i innych osób z rodziny; od innych koleżanek i kolegów ze szkoły. 

To właśnie motywowało ich do bardziej przystosowawczych zachowań w domu i w szkole. Brali oni udział w zabawach np: rzeźbienie w mydle, malowanie, formowanie z plasteliny różnych figur, robienie masek, lampionów, organizowanie dyskoteki, wyjazdów w teren oraz w innych terapeutycznych zajęciach. 

Na przykład jednemu z uczniów z VI kl, który ukradł u jubilera zegarek i srebrną męską bransoletkę zleciłem policzenie pieniędzy ze zbiórki w dyskotece i wysłanie tych pieniędzy do Stowarzyszenia "Liver" w Krakowie na rzecz dzieci oczekujących na przeszczep wątroby. Było duże zdziwienie p. pedagog i nauczycieli kiedy im o tym powiedziałem. Ten uczeń zrobił to dokładnie w domu i poprosił mamę, aby dołożyła pieniędzy do ogólnej sumy, aby była pełna.

 Zmiany, które się dokonywały u moich podopiecznych dzieci, młodzieży były zaskakujące. Dzieci pochodzące z rodzin dobrze funkcjonujących były tzw. "sponsorami" wdrażającymi u dzieci, młodych adolescentów mniej przystosowanych społecznie dobre zachowania i uczyli ich świetnie wchodzenia i utrzymywania prawidłowych partnerskich relacji.

 Techniki i metody, których używałem w grupie terapeutycznej "Maryja" już wtedy były przeze mnie stosowane jako terapia dialektyczno (poznawczo) - behawioralna.

4. Wielu psychologów, psychiatrów i innych specjalistów w tym również seksuologów stwierdza, że rozwód rodziców u ich dzieci powoduje "wielką" traumę, której konsekwencje pozostają na całe życie. Im wiek dzieci jest młodszy, tym bardziej te konsekwencje odbijają się u dzieci i później w wieku adolescencji oraz w dorosłym ich życia. Dziecko od początku, czyli od urodzenia do 12/13 roku życia najbardziej chłonie zarówno doświadczenia: emocjonalnego dobra jak i emocjonalnego zła, z którym spotyka się najpierw przez pośrednictwo swoich rodziców i rodzeństwa.

a) Rozwód rodziców powoduje m.in deformację tworzącej się młodej osobowości na gruncie temperamentu i dziedziczonych cech po rodzicach. Oczywiście rozwodzący się rodzice nie biorą pod uwagę kwestii, że ich dzieci i młodzi dorastający ludzie będą z tego powodu cierpieć teraz i w przyszłości.

 Rodzicom w stanie rozwodu brakuje świadomości empatii, wrażliwości na temat, co mogą przeżywać ich dzieci i młodzież kiedy następuje w rodzinie rozdział poprzez rozwód.

b) Okazuje się, że w sytuacji kiedy jeden z rodziców umiera śmiercią naturalną czy też ginie tragicznie w wypadku samochodowym tych przykrych konsekwencji (cierpienia) nie ma, i niewiele to oddziałuje na rozwijające się dzieci i młodzież. Oczywiście przeżywają one utratę kogoś bliskiego w formie zazwyczaj sześciomiesięcznej żałoby. 

c) Natomiast u dzieci i dorastających młodych ludzi, których rodzice są w stanie rozwodu lub już po rozwodzie (z moich wieloletnich obserwacji i badań diagnostycznych) wynika, że w 90 % oprócz deformacji (zaburzeń) osobowości (również zaburzeń w sferze orientacji seksualnej) występują nerwice, depresja lub wytworzona jest przez te trudne doświadczenia rozdziału między rodzicami osobowość depresyjna, nie pomijając u młodych osób myśli oraz podejmowanych prób samobójczych.