Terapia poznawcza uzależnień cz. VII

Padre Camillo • 20 grudnia 2019

Terapia uzależnień: 1. Zaburzenia związane z substancją stymulującą (Amfetaina i związki pochodne, Kokaina, Khat, "Sole do kąpieli") 2. Zatrucie amfetaminą 3. Zatrucie kokainą 4. Odstawienie substancji stymulującej (Amfetamina, Kokaina)

Spotykałem się z przypadkami młodych osób uzależnionych od amfetaminy i zarazem alkoholu. Będę się starał w tym rozdziale przybliżyć to zagadnienie dla osób mających problem z powyższymi, nazywanymi przez DSM - 5 substancjami stymulującymi. Wyeksponuje zarówno objawy zaburzenia tymi substancjami, zatrucia nimi oraz objawami odstawiennymi.

W 2009 r. uczestniczyłem w tzw. "dyskotekach", pozyskując wywiady kliniczne od osób używających amfetaminy i alkoholu. Zauważałem wtedy, że młodzi ludzie będący w okresie adolescencji podczas dyskotek używali jednocześnie jednej, jak i drugiej substancji psychoaktywnej w celu tzw. dobrej zabawy polegającej na "niezłym odlocie". Były to moje bezpośrednie obserwacje - badania dotyczące środków psychoaktywnych działających zarówno na psychikę, jak i biologię ludzkiego organizmu. Znacznie wcześniej w latach dziewięćdziesiątych spotykałem się bezpośrednio z użytkownikami kokainy. Te spotkania w ramach "duchackich" - zakonnych praktyk ewangelizacyjnych miały miejsce w 1997 r. we Francji - dokładnie w Paryżu, Bordeux oraz w 1998 r. w Portugalii, w Lizbonie. Oprócz osób uzależnionych od kokainy spotykałem również osoby używające "haszyszu" w połączeniu z alkoholem. Można tutaj zauważyć również zjawisko eskalacji polegające na tzw. "uzależnieniu krzyżowym", czyli osoba uzależniona używa w celu odurzenia nie jednego, a więcej środków psychoaktywnych, które dają tzw. "większego kopa".

1. Zaburzenia związane z substancją stymulującą (Amfetamina i środki pochodne, Kokaina, Khat, "Sole do kąpieli")

Stymulanty (nazywane niekiedy również psychostymulantami) oddziałują na funkcjonowanie psychiczne lub fizyczne, bądź na jedno i drugie. Narkotyki te podnoszą zazwyczaj na pewien czas lub przy ich częstszym używaniu na dłużej czujność, afekt (nastrój) i poziom aktywności. Na całym świecie pewne substancje stymulujące są przepisywane w celu łagodzenia skutków zarówno zaburzeń psychicznych, jak i somatycznych (biologicznych). Wiele z nich jest używanych i nadużywanych rekreacyjnie.

a) Amfetamina i związki pochodne

Osoby, które nadużywają amfetaminy, cenią ją za powodowanie stanów euforii, obniżenie łaknienia i wzrost energii. Palenie lub wstrzykiwanie amfetaminy i pochodnych środków wywołuje szybki skutek działania tj. taki, że osoba nadużywająca przyjmuje narkotyk wielokrotnie przez pół dnia w ciągu 2 - 3 dni. Jednak działanie tego narkotyku słabnie w miarę rozwoju tolerancji organizmu. Użytkownicy jednak pamiętają, jak tzw. "cudowny" był ten narkotyk (euforia przypomina o sobie) i dlatego pragną go częściej używać. Uruchamia to cykl używania i odstawiania, który zazwyczaj trwa około 10 dni.

Użytkownicy amfetaminy na ogół wyglądają, jakby cierpieli na niedobór snu i jadłowstręt. Do szczególnych objawów fizycznych należą:

- podkrążone oczy,

- niski poziom higieny,

- sucha skóra, swędząca skóra podatna na zmiany trądzikowe,

- u osób wdychających może dochodzić do krwawienia z nosa a nawet perforacji przegrody nosowej,

- u osób osób wstrzykujących narkotyk może wystąpić zwężenie naczyń krwionośnych w miejscu podawania i martwica skóry.

Amfetamina jest legalnie stosowana w celach leczenia otyłości, narkolepsji, niektórych zaburzeń depresyjnych i ADHD.

Amfetamina bywa też nieregularnie przyjmowana w niewielkich dawkach przez kierowców ciężarówek, studentów (w celu szybkiego uczenia się przed egzaminami).

Spotykałem osoby będące na studiach, które używały amfetaminy przed zdawaniem egzaminów. Twierdzili oni, że dzięki "amfie", czy tzw. "białemu" zaliczali bez problemów egzaminy mimo niewielkiego okresu przygotowania materiału, ale twierdzili również, że amfetamina działa tylko na krótką pamięć, ponieważ ta wiedza na dłużej nie ma możliwości utrzymania się w ich "trwałej pamięci". Po prostu ich ścieżki pamięci po niedługim czasie zostały wytarte i ich wiedza pozostała tylko "szczątkowa".

b) Kokaina

Działanie kokainy jest niemal takie samo jak amfetaminy, z tą różnicą, że półtrwanie kokainy w organizmie jest znacznie krótsze. Może to więc tłumaczyć większą siłę uzależniającą związaną z atrakcyjnością kokainy.

Przy krótkim czasie póltrwania kokaina wywołuje silny głód, dlatego użytkownicy będą ją przyjmować częściej, niż robią to w przypadku amfetaminy. Również objawy zatrucia utrzymują się krócej. Do objawów ciężkiego zatrucia należą:

- drgawki,

- niemiarowa praca serca,

-wysoka gorączka i śmierć.

W trakcie ciągłego zażywania kokainy do innych objawów należą:

- nasilenie paranoicznego myślenia,

- urojenia (często dotyczące spisku przeciwko użytkownikowi lub ataku na niego),

- występują również zaburzenia spostrzegania, ale omamy są bardzo rzadkie.

Podgrzewana kokaina wraz z wodorotlenkiem sodu tworzy białą grudkę, która nie ulega zniszczeniu podczas ogrzewania. Podczas jej podpalania towarzyszą dźwięki przypominające trzaskanie i dlatego nazywana jest jako tzw. "crack".

Większość użytkowników kokainy rozpoczyna od nieregularnego brania tego narkotyku, ale szybko wpada w tzw. "ciągi" podobne do ciągów amfetaminowych. Uzależnienie od kokainy pojawia się w ciągu kilku tygodni.

c) Khat

Amerykańska roślina o nazwie khat zawiera alkaloid "katynon", który ulega rozkładowi do efedryny. Ludność tubylcza (np. w Jemenie) żuje jej liście w celu uzyskania efektu euforii i pobudzenia podobnego do działania silnego naparu z kawy. Istnieją doniesienia o łagodnych psychozach i stanach hipomaniakalnych u osób używających tej psychoaktywnej rośliny.

d) "Sole do kąpieli"

Nowym narkotykiem są tzw. "Sole do kąpieli", często sprzedawane jako "nieprzeznaczone do spożywania przez ludzi". Tego rodzaju związki sprzedawane są internetowo jako "namiastki" kokainy, zwykle zawierają one w sobie odmianę katynonu (alkaloidu występującego w khacie). Silne hamowanie wychwytu zwrotnego monoamin prowadzi do objawów fizycznych i psychicznych typu:

- majaczenia, omamów,

- urojeń prześladowczych, pobudzenia ruchowego, szybkiego bicia serca,

- wzrostu ciśnienia tętniczego krwi,

- gorączki,

- drgawek (dane dotyczą użytkowników ze Stanów Zjednoczonych).

Odpowiednikiem tzw. "Soli do kąpieli" w naszym kraju są tzw. "Dopalacze" jako namiastka innych narkotyków, sprzedawane jako środki kolekcjonerskie (tj. nie do użytku przez ludzi).

Uwaga: Jeśli chodzi o zaburzenie związane ze stymulantem (amfetamina i pochodne oraz kokaina), to klasyfikacja tego zaburzenia jest taka sama jak w przypadku poprzednich narkotyków tj. fencyklidyny, LSD i innych halucynogenów, substancji wziewnych, opioidów i stąd odsyłam ponownie, jeśli chodzi o kryteria do rozdziału o fencyklidynie i LSD. Znajdziesz tam klasyfikację dotyczącą również amfetaminy i pochodnych narkotyków oraz kokainy.

Zatrucie stymulantem w ICD - 9 - CM oznaczone jest kodem 292.89. Wybór kodu ICD - 10 - CM zależy od rodzaju stymulanta (amfetamina, kokaina, lub inny), ewentualnego współwystępowania zaburzenia używania amfetaminy, kokainy lub innego stymulanta oraz obecności zaburzeń postrzegania.

Jeśli natomiast chodzi o kodowanie to należy uwzględnić aktualne uszczegółowienie co do ciężkości:

Łagodne: obecne są 2 - 3 objawy:

305.70 (F15.10) Substancja podobna do amfetaminy

305.60 (F14.10) Kokaina

305.70 (F15.10) Inny lub nieokreślony stymulant

Umiarkowane: Obecnych jest 4 - 5 objawów:

304.40 (F15.20) Substancja podobna do amfetaminy

304.20 F14.20) Kokaina

304.40 (F15.20) Inny lub nieokreślony stymulant

Ciężkie: Obecnych jest co najmniej 6 objawów:

304.40 (F15.20) Substancja podobna do amfetaminy

304.20 (F14.20) Kokaina

304.40 F15.20) Inny nieokreślony stymulant

2. Zatrucie amfetaminą

James Morrison, na którego literaturze przedmiotu w sposób szczególny się opieram przedstawiając uzależnienia od środków psychoaktywnych w "DSM - 5 Bez tajemnic - Praktyczny przewodnik dla klinicystów" wyjaśnia na czym polega zatrucie amfetaminą:

"Jeżeli amfetamina podawana jest dożylnie, euforia, pewność siebie i dobre samopoczucie pojawiają się szybko. Użytkownicy doświadczają nagłego przypływu energii i euforii, uważają, że ich myśli są głębokie, rośnie też ich zainteresowanie seksualne. Płacą za to cenę w postaci jadłowstrętu i pobudzenia ruchowego. Gdy zatrucie jest znaczne, może się pojawić splątanie i chaotyczna mowa. Przy dłuższym stosowaniu osoba może się izolować od innych ludzi i skupiać - mniej lub bardziej - głównie na zdobywaniu i używaniu narkotyków. Mogą się rozwinąć omamy (np. robaki pełzające po skórze) lub paranoiczne myśli. Majaczeniu może towarzyszyć przemoc". (s. 499)

Zainteresowanie kokaina wśród młodzieży amerykańskiej wzrosło w latach siedemdziesiątych, kiedy rząd amerykański podjął zdecydowane kroki przeciwko produkcji i dystrybucji amfetaminy.

3. Zatrucie kokainą

Kokaina prawdopodobnie jest najsilniejszym farmakologicznym bodźcem wzmacniającym. Zwierzęta laboratoryjne będą przedkładać kokainę nad żywność, wodę i seks. Ludzie stosują kokainę przez: wciąganie nosem, wstrzykiwanie lub palenie. Palenie tzw. "cracku" może powodować przypływ euforii i dobre samopoczucie, które pojawiają się natychmiastowo. Użytkownik kokainy jest bardzo czujny, pewny siebie i mający duże pożądanie seksualne. Te pozytywne uczucia są jednak krótkotrwałe, po nich następuje dysforia oraz pragnienie większej ilości przyjęcia narkotyku.

Zmiany zachowań powiązane z zatruciem kokainą obejmują agresję i pobudzenie ruchowe, często prowadzące do bójek i nadmiernej czujności. Kokaina odsuwa w czasie zmęczenie, a wynikający z tego wzrost energii rodzi upośledzoną ocenę sytuacji prowadzącą do podejmowania ryzykownych działań. W efekcie zatrucia kokainą następuje przemoc i przestępstwa.

4. Odstawienie substancji stymulującej (Amfetamina, Kokaina)

DSM - 5 Kryteria Diagnostyczne w sposób ścisły określają kryteria dotyczące odstawienia stymulanta i podają klasyfikację wg ICD - 9 - CM oznaczając odstawienie stymulanta kodem 292.0. Wg ICD - 10 - CM kodem odstawienia amfetaminy jest F15.23, a dla odstawienia kokainy użyty jest kod F14.23.

"A. Zakończenie okresu długotrwałego i intensywnego używania substancji podobnej do amfetaminy, kokainy lub stymulanta (lub zmniejszenie ilości używanej substancji).

B. Dysforia oraz co najmniej dwa spośród wymienionych objawów, rozwijające się w okresie godzin lub dni po zaprzestaniu używania stymulanta:

a) Zmęczenie.

b) Żywe, nieprzyjemne marzenia senne.

c) Bezsenność lub nadmierna senność.

d) Zwiększenie apetytu.

e) Spowolnienie lub pobudzenie psychoruchowe.

C. Objawy wymienione w Kryterium B powodują istotne klinicznie cierpienie lub upośledzenie funkcjonowania społecznego, zawodowego i w innych ważnych obszarach.

D. Objawy nie są spowodowane innym stanem ogólnomedycznym i nie mogą być lepiej wyjaśnione występowaniem innego zaburzenia psychicznego, w tym Zatrucia inną substancją lub jej odstawieniem". (s. 263)

< Starszy wpis Nowszy wpis >